Zespół policystycznych jajników (PCOS) to bardzo częste schorzenie endokrynologiczne, które występuje u 3-12% młodych kobiet. Pierwsze doniesienia o PCOS sięgają już 1721 roku.  Ze względu na fakt, że występują w nim zarówno zaburzenia hormonalne, jak i metaboliczne bardzo ciężko o właściwe zdefiniowanie tego zespołu chorobowego. W leczeniu zespołu policystycznych jajników duży nacisk kładzie się na zmianę stylu życia, w tym codzienną dietę. Stąd ten artykuł 🙂 Jak więc powinna wyglądać dieta w zespole policystycznych jajników?

Dieta w zespole policystycznych jajników

Zespół policystycznych jajników rozpoznanie

Zespół policystycznych jajników (PCOS) rozpoznaje się przy pomocy kryteriów rotterdamskich, kiedy to występują  dwa spośród trzech poniższych kryteriów:

1. Rzadkie owulacje lub ich brak
2. Kliniczne i/lub biochemiczne objawy hiperandrogenizmu
3. Zmiany policystyczne w jajnikach w obrazie USG

Zespół policystycznych jajników przyczyny

Zespół policytycznych jajników ma podłoże genetyczne, środowiskowe i hormonalne. Wśród przyczyn środowiskowych wymienić należy nadmierną masę ciała, w tym głównie typu brzusznego (obwód pasa powyżej 80 cm).

UWAGA! Otyłość typu wisceralnego (brzusznego) nie dotyczy tylko kobiet z nadwagą, gdyż może występować także u kobiet z normalną masą ciała!

Zespół policystycznych jajników objawy

Zespół policystycznych jajników to choroba dająca różnorodne objawy. Poniższa tabela dzieli objawy PCOS na zauważalne, nietypowe oraz długofalowe.

Tabela 1. Objawy PCOS [ Kostecka M., 2018]

Do czego prowadzi PCOS?

PCOS niesie za sobą wiele zaburzeń, które mają charakter metaboliczny, jak i hormonalny. Do głównych nieprawidłowości zalicza się insulinooporność, cukrzycę typu 2, nadmiar androgenów, zaburzenia gospodarki lipidowej.

PCOS jest bardzo niejednorodnym schorzeniem. Może przebiegać z insulinoopornością, bez zaburzeń gospodarki lipidowej lub z tym i tym. Kobieta cierpiąca na zespół policystycznych jajników najczęściej będzie miała problem z masą ciała, ale też nie koniecznie. Nie rzadko spotkać można kobiety szczupłe, które również mają PCOS.

Statystyki mówią, że ok. 40-60% kobiet z PCOS ma problem z utrzymaniem należnej masy ciała. Dlaczego kobiety z PCOS w większości cierpią na nadwagę bądź otyłość? Przyczyną jest zaburzenie w odczuwaniu sytości, uczucie zwiększonego głodu, a co za tym idzie zwiększenie spożycia żywności.  To właśnie otyłość nasila powikłania PCOS, tj. nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, hormonalne, insulinooporność czy cukrzyca typu 2… Ponad 50% otyłych kobiet z PCOS cierpi na zaburzenia gospodarki węglowodanowej.

Niestety zespół policystyczych jajników wiąże się z niepłodnością. PCOS jest najczęstszą przyczyną (70%) niepłodności związanej z brakiem owulacji. Ponadto z zespołem PCOS wiążą się również liczne powikłania ciąży, wśród których najczęstsze są poronienia. Częstość poronień samoistnych jest tu 2-krotnie wyższa w porównaniu z kobietami zdrowymi…

Dieta w zespole policystycznych jajników

Celem leczenia PCOS jest zmniejszenie stężenia androgenów w surowicy, regulacja cykli menstruacyjnych, “rozbudzenie” owulacji oraz zmniejszenie powikłań metabolicznych, w tym insulinooporności czy zaburzeń gospodarki lipidowej.

Oprócz leczenia farmakologicznego istotne znaczenie ma modyfikacja stylu życia, w tym odpowiednio zbilansowana dieta i aktywność fizyczna.

Ze względu na różnorodność powikłań związanych z PCOS dieta musi być indywidualnie dostosowana do stanu zdrowotnego kobiety! Nie ma więc takich ogólnych wytycznych, jak powinna wyglądać dieta w PCOS. Liczne badania naukowe dotyczące tego tematu często się wykluczają.

Jednak co wiemy na pewno? Ze względu na to, że u kobiet z PCOS występują liczne stany zapalne dieta powinna mieć charakter przeciwzaplany. W codziennej diecie należy ograniczyć do minimum żywność , która działa prozapalnie. Jadłospis powinien być jak najbardziej bogaty odżywczo, składać się z żywności nieprzetworzonej, bogatej w przeciwutleniacze i nienasycone kwasy tłuszczowe. Rekomendowanym modelem żywieniowym jest uznana od lat za najzdrowsza dietę świata- Dieta Śródziemnomorska!

Jeżeli kobieta cierpi na insulinooporność powinna stosować dietę o niższej zawartości węglowodanów (40-45%) opartą na produktach o niskim indeksie glikemicznym. Znowu przy zaburzeniach lipidowych bardzo ważny jest udział niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), szczególnie z rodziny Omega 3, wysoki udział błonnika pokarmowego w diecie oraz ograniczenie cukrów prostych.

W publikacjach naukowych znaleźć można także informacje, że w diecie kobiet z PCOS należy zwrócić szczególną uwagę na zawartość witamin z grupy B, potasu, magnezu, cynku, kwasu foliowego, witaminy D, C oraz wapnia. Witamina B6 wpływa na utrzymanie prawidłowego stężenia progesteronu we krwi. Niedobory witaminy B12 mogą prowadzić do zaburzeń w owulacji i zagnieżdżenia się zarodka. Znowu cynk ma istotne znaczenie w regulacji metabolizmu estrogenów, progesteronu i androgenów, a co za tym idzie występowanie owulacji i prawidłowego rozwoju zarodka.

Zespół policystycznych jajników jak schudnąć?

U kobiet z nadmierną masą ciała zaleca się jej redukcję. Zmniejszenie masy ciała już o 5% wiąże się ze spadkiem stężenia insuliny we krwi, testosteronu i leptyny. Zwiększa natomiast stężenie SHBG- białka wiążącego hormony płciowe. Zmniejszenie masy ciała pomaga przywrócić regularne  miesiączki i pojawienie się spontanicznych owulacji, w związku z tym wpływa pozytywnie na płodność.  Zmniejszenie tkanki tłuszczowej wpływa na poprawę funkcji jajnika.

Aby schudnąć należy wprowadzić ujemny bilans kaloryczny (500-1000 kcal). Mimo redukcji kalorii, dieta musi dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych!

Rozpoczynając odchudzanie, najlepiej jest oszacować indywidualne zapotrzebowanie kaloryczne, które powinno być dostosowane do codziennego trybu życia. Następnie należy zastosować redukcję kalorii. UWAGA! Kaloryczność diety odchudzającej nie może być mniejsza niż Podstawowa Przemiana Materii.

Jeżeli nie wiesz jak zacząć przydadzą Ci się artykuły- ten, ten i ten. Oczywiście zapraszam również do indywidualnej konsultacji dietetycznej.

Aktywność fizyczna przy PCOS

Przy PCOS jak najbardziej zaleca się wprowadzenie regularnej aktywności fizycznej. Codzienny umiarkowany wysiłek fizyczny (minimum 3–4 razy w tygodniu po 30 minut) pozwala zapobiegać powstawaniu otyłości, chorobom układu krążenia, redukuje stres psychologiczny oraz reguluje stężenie glukozy we krwi. Ćwiczenia wytrzymałościowe poprawiają wrażliwość na insulinę, prowadzą do zmniejszenia masy ciała oraz u ponad 90% kobiet wpływają pozytywnie na owulacje, a co za tym idzie zajście w ciąże. 

• ograniczyć tłuszcze zwierzęce (tłusty nabiał, mięso),
•  zwiększyć spożycie ryb, olejów roślinnych tłoczonych na zimno, awokado, orzechów, pestek, nasion
• zwiększyć spożycie warzyw i owoców do około 700 g na dzień,
• Spożywać pełnoziarniste produkty zbożowe, które mają niski indeks glikemiczny, są świetnym źródłem błonnika pokarmowego oraz witamin z  grupy B
• Wyeliminować słodycze oraz produkty zbożowe, tj. biały chleb, bułki.
• Wyeliminować produkty typu Fast- food, chipsy, tłuszcze roślinne rafinowane,  drożdżówki i produkty cukiernicze, które są źródłem prozapalnych tłuszczy trans.
• Ograniczyć spożycie soli kuchennej do 5 g/dzień (1 łyżeczka) oraz przypraw i sosów z dodatkiem glutaminianu sodu.
• Stosować techniki kulinarne, tj. gotowanie, pieczenie w folii lub pergaminie, duszenie
• Zadbać o regularną aktywność fizyczną.

Sklep BeHealthy Angelika Skowron

Bibliografia: