Żelazo- funkcje w organizmie
Zapotrzebowanie organizmu na żelazo
Formy żelaza
W produktach spożywczych żelazo występuje w dwóch formach- hemowej i niehemowej, które różnią się przede wszystkim stopniem przyswajania przez organizm.
Żelazo hemowe występuje wyłącznie w produktach pochodzenia zwierzęcego (mięso, drób, ryby, owoce morza). Ta forma żelaza jest najlepiej przyswajalna przez organizm. Jednakże w diecie większości ludzi spożywane jest w mniejszych ilościach, niż żelazo niehemowe. Wchłanianie żelaza hemowego wzrasta podczas jego niedoborów w organizmie.
Żelazo niehemowe występuje w warzywach, owocach, nasionach, jajach. Żelazo to jest trudno przyswajalne w organizmie człowieka, bo zaledwie w 5% i w dużym stopniu zależne jest od czynników żywieniowych. Ilość wchłanianego żelaza niehemowego zależna jest od stanu odżywienia organizmu, interakcji z innymi pierwiastkami jak cynk, miedź oraz proporcji czynników ułatwiających lub też hamujących jego przyswajalność.
Gdzie żelaza najwięcej ?
Produktami bogatymi w żelazo są przede wszystkim produkty zwierzęce jak mięso, podroby, żółtko jaja, kakao, natka pietruszki, suszone owoce, pestki dyni i słonecznik.
Zawartość żelaza w produktach pochodzenia roślinnego zależy od warunków ich uprawy. Na zawartość żelaza mają wpływ również procesy technologiczne oraz kulinarne jakim są poddawane produkty spożywcze. Gotowanie warzyw zmniejsza zawartość żelaza o ok. 20%.
Wzrost i spadek przyswajalności żelaza
Przyswajalność żelaza zwiększają:
- mięso tj. wołowina, wieprzowina, cielęcina, drób, ryby
- Witamina C
- Skrobia oporna (niedogotowane warzywa, ryże, kasze, makarony “al dente”)
- witamina A i betakaroten
Przyswajalność żelaza zmniejsza kwas fitynowy (produkty zbożowe jak płatki owsiane, otręby, pieczywo pełnoziarniste, rośliny strączkowe oraz herbata, kawa)
Niedobory żelaza
Niedobór żelaza w organizmie prowadzi do niedokrwistości (anemii), objawiającej się spadkiem ilości hemoglobiny we krwi. Anemia występuje najczęściej u dzieci, młodzieży oraz kobiet w ciąży, u których zaleca się dodatkową suplementację. Kobiety z anemią rodzą dzieci o niskiej masie urodzeniowej, u których występuje zwiększone ryzyko wystąpienia niedokrwistości w okresie niemowlęcym. Objawami niedoborów żelaza jest osłabienie mięśni, utrudnione zapamiętywanie, bladość skóry, warg, mniejsza aktywność, szybkie męczenie się, zmniejszona odporność organizmu, ograniczony wzrost i słabszy rozwój psychiczny u dzieci.
Nadmiar żelaza
Zbyt duża ilość żelaza prowadzi do hemochromatozy wrodzonej. Pierwiastek odkłada się w formie związanej z hemoglobiną w wątrobie, mięśniu sercowym, stawach, korze nadnerczy, powodując uszkodzenie tkanek. Dlatego najpierw zrób badania, a dopiero potem, po konsultacji z lekarzem, upewnij się, że cierpisz z powodu niedoborów żelaza i zapytaj o ewentualną suplementację.
Literatura:
Ciborowska H., Dietetyka, Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo lekarskie PZWL, W-wa 2007
Hamm Michael, Żywność, naturalne lekarstwo, Esprit, Kraków 2009
Jarosz M., Suplementy diety a zdrowie, Wydawnictwo lekarskie PZWL, W-wa 2008
Mękus , Respondek W., Żelazo- niezbędny składnik pokarmowy, Żywienie człowieka i metabolizm, 2013, XL nr 1
Zawsze brakowało mi żelaza. Ale to dobrze. Nowotwór potrzebuje żelaza dla rozwoju, jeśli jest jego niedobór, to nowotwór nie ma sprzyjających warnków do wzrostu. Podobno niebezpieczna jest suplementacja żelazem w tabletkach, to sztuczne pakowanie w siebie pierwiastka, który zwiększa w ten sposób znacznie prawdopodobieństwo wystąpienia raka. Jeśli miałabym zwiększać poziom żelaza w organiźmie to tylko i wyłącznie warzywami – nigdy sztucznie. Nie warto ryzykoować.