Choroba hashimoto nie jest już niczym obcym, szczególnie dla kobiet, które dotyka znacznie częściej niż mężczyzn. Nieodłącznym elementem w walce z chorobą jest leczenie farmakologiczne. Jednak prawidłowo zbilansowana dieta ma również istotne znaczenie. Składniki pokarmowe, które są niezbędne do prawidłowej pracy tarczycy to m.in. witaminy z grupy B, jod, selen, żelazo, cynk oraz witamina D. Coraz częściej mówi się także o konieczności eliminacji glutenu oraz nabiału z codziennego żywienia chorych na hashimoto. Czy to faktycznie konieczne?
Hashimoto
Hashimoto to przewlekła choroba zapalna tarczycy o podłożu autoimmunologicznym. Związana jest z niedoborem hormonów tarczycy. Przyczyny choroby nie są do końca znane, chociaż mówi się o jej podłożu genetycznym i wpływie czynników środowiskowych, tj. infekcje wirusowe i bakteryjne, palenie tytoniu, przewlekły stres, napromieniowanie zewnętrzne, leczenie jodem radioaktywnym, niedobór selenu i nadmiar jodu. W chorobie tej układ odpornościowy działa nieprawidłowo, atakując tarczycę. W trakcie choroby następuje nadmierna produkcja enzymów anty-TPO, które przeciwdziałają prawidłowemu wykorzystaniu jodu do produkcji hormonów tarczycy. W morfologii krwi obserwuje się wzrost hormonu TSH, spadek hormonów fT3 i fT4, wzrost enzymów anty-TPO i anty-TG. Przy zaostrzeniu choroby wymagane jest leczenie farmakologiczne, które według endokrynologów obowiązkowe do końca życia. Jednak praktyka pracy dietetyka pokazuje, iż utrzymywanie właściwej diety nie wymaga przyjmowania leków w czasie choroby będącej w remisji.
Dieta przy Hashimoto
Hashimoto to niedoczynność tarczycy o podłożu autoimmunologicznym. O diecie w niedoczynności tarczycy pisałam tutaj.
Przy chorobie Hashimoto należy zwrócić szczególną uwagę na zawartość w codziennym żywieniu składników, tj.:
- Jod jest niezbędnym mikropierwiastkiem do prawidłowej pracy tarczycy. Wchodzi w skład jej hormonów- tyrozyny (T4) i trójjodotyroniny (T3). Wchłania się z przewodu pokarmowego do krwi w postaci jodków, które są wychwytywane przez tarczycę. Niedobór jodu prowadzi do ograniczenia wzrostu oraz powiększenia tarczycy i powstania wola. W Polsce jest to pierwiastek niedoborowy, gdyż głównym źródłem jodu są ryby morskie i owoce morza. Dostępność tych produktów w większości rejonów Polski jest niestety mała, szczególnie ich świeżych odpowiedników. Śladowe ilości jodu znaleźć można również w mleku i jego przetworach ( w zależności od paszy jaką spożywały zwierzęta) oraz owocach i warzywach. W celu zwiększenia spożycia tego pierwiastka od 1935 roku zaczęto jodować sól. Uwaga!Mimo, że jod jest niezbędnym składnikiem dla tarczycy jego nadmiar może być jednym z czynników rozwoju choroby Hashimoto. Pedersen i wsp. zaobserwowali, że po 4-5 latach wzbogacania soli jodem nastąpił rozwój chorób tarczycy na tle autoimmunologicznym wywołane jego nadmierną podażą. Mechanizm tego działania jest wciąż nie wyjaśniony. Ostatnie badania sugerują, że obumieranie komórek pęcherzykowych tarczycy, które ma miejsce w Hashimoto jest spowdowane właśnie nadmiarem jodu. Dlatego też dodatkowa suplementacja jodu w chorobie Hashimoto nie przynosi pozytywnych skutków, a wręcz przeciwnie pogarsza sytuację.
- Selen to kolejny niezbędny pierwiastek do prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Tarczyca jest gruczołem zawierającym największą ilość selenu na gram tkanki. Selen wchodzi w skład enzymu- dejodynazy, który bierze udział w przemianach tyroksyny (T4) do trójjodotyroniny (T3). Jest również silnym przeciwutleniaczem. Niedobór selenu prowadzi do uszkodzenia tkanki tarczycy i zmniejszenia wpływu trójjodotyroniny na metabolizm. Ponadto długotrwały deficyt selenu w organizmie może być przyczyną złej przyswajalności jodu. Produkty bogate w selen to orzechy brazylijskie, owoce morza, pełnoziarniste pieczywo, nasiona słonecznika, mięso ( wieprzowina, wołowina, cielęcina, indyk), pieczarki oraz żyto. Badania nie wykazują jednoznacznego wpływu suplementacji selenu na stan osób chorych na Hashimoto. Trzy metaanalizy potwierdziły pozytywne działanie selenu na zmniejszenie ilości enzymów anty-TPO i anty- TG w surowicy krwi pacjentów z Hashimoto. Metaanaliza z 2016 roku wykonana przez Wichman i wsp. wykazała wpływ selenu na redukcję enzymów anty-TPO po 3,6 i 12 miesiącach jego stosowania i anty TG po 12 miesiącach. Analizowano tu chorych, którzy równolegle byli leczeni farmakologicznie. Trzeba zwrócić również uwagę na formę przyjmowanego selenu. Pacjenci przyjmowali 200 mikrogram selenometioniny. Natomiast według jeszcze innej metaanalizy dowody potwierdzające lub obalające pozytywny wpływ selenu w chorobie Hashimoto są wciąż niewystarczające. Lontiris i wsp. uważają, że suplementacja selenem w postaci selenometioniny jest niezbędna w przypadku niedoboru tego pierwiastka u chorych na Hashimoto, przy równolegle odpowiednim spożyciu jodu. Zaznaczają również, ze długotrwała suplementacja może działać toksycznie.
- Żelazo wchodzi w skład enzymu- peroksydazy jodującej, który bierze udział w wytwarzaniu hormonów tarczycy. Niedobór tego pierwiastka prowadzi do rozwoju niedoczynności tarczycy i powstania wola. Deficyt żelaza związany jest z małym spożyciem produktów zawierających jego lepiej przyswajalną- hemową formę lub z zaburzeniami jego wchłaniania. Więcej o żelazie pisałam tutaj.
- Cynk znajduje się we wszystkich komórkach organizmu. Jest niezbędny do produkcji i prawidłowego funkcjonowania tyroksyny-hormonu tarczycy. Uczestniczy w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego. Wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające. Niedobór cynku prowadzi do zmniejszenia ilości hormonów tarczycy oraz wzrostu enzymów anty-TPO. Więcej o cynku oraz jego źródłach pisałam tutaj.
- Witamina D ma także istotne znaczenie w chorobie Hashimoto. Niektóre badania wykazały korelację między niedoborem witaminy D a chorobą zapalną tarczycy o podłożu autoimmunologicznym. W dodatku potwierdzają korzystny wpływ suplementacji witaminy D3 na zmniejszenie stężenia enzymów anty-TPO. Witamina D pełni szereg ważnych funkcji w organizmie, w tym wpływa na procesy odpornościowe organizmu. Dlatego też rekomendowana jest jej suplementacja szczególnie w chorobach autoimmunologicznych, jak choroba hashimoto. Ze względu na fakt, ze suplementacja tą witaminą jest stosunkowo tania, warto oznaczyć jej stężenie w surowicy krwi i przy niedoborach przyjmować ją w formie suplementu. O właściwościach i źródłach witaminy D pisałam tutaj.
Hashimoto a gluten- dieta bezglutenowa w chorobie hashimoto to konieczność?
Choroba Hashimoto bardzo często przebiega wraz z chorobami, tj.. choroba Addisona, cukrzyca typu 1, anemia złośliwa, bielactwo, stwardnienie rozsiane oraz celiakia. Może być to związane z osłabieniem układu odpornościowego u chorych z celiakią i związanym z nią zespołem złego wchłaniania m.in. selenu czy jodu. Celiakia to choroba immunologiczna o podłożu genetycznym, która charakteryzuje się nietolerancją glutenu- białkiem zawartym w produktach zbożowych jak jęczmień, pszenica, żyto, owies. Gluten działa toksycznie, prowadząc do zaniku kosmków jelita cienkiego- maleńkich wypustek błony śluzowej, które są odpowiedzialne za wchłanianie składników odżywczych. Spożycie glutenu powoduje reakcje ze strony układu odpornościowego. Wytwarza on przeciwciała, które mogą atakować tkankę tarczycy, ponieważ ma ona podobną strukturę morfologiczną jak białko glutenowe. Do tej pory badania naukowe nie potwierdziły wpływu glutenu na przebieg chorób o podłożu autoimmunologicznym. Jednakże zgodnie z najnowszą metaanalizą wszyscy chorzy na Hashimoto powinni zrobić badania serologiczne odnośnie diagnostyki ewentualnej nietolerancji glutenu. Według dotychczasowych danych zastosowanie diety bezglutenowej u osób z Hashimoto może zmniejszyć stymulację układu odpornościowego organizmu i wygasić proces autoimmunologiczny. Wprowadzając dietę bezglutenową trzeba mieć świadomość, że jest to dieta na całe życie. Nie jest ona łatwa do stosowania oraz jest droższa od racjonalnej diety. Ponadto może prowadzić do pogorszenia jakości życia pacjenta. Jej zastosowanie powinno być zawsze skonsultowane z dietetykiem w celu jej właściwego zbilansowania
Hashimoto a nabiał- czy mleko i przetwory mleczne szkodzą tarczycy?
Osoby z Hashimoto mają obniżone tempo metabolizmu, dlatego zwiększony udział białka w diecie tych osób wydaje się być korzystny. Na strawienie białka organizm zużywa więcej energii niż na trawienie pozostałych składników. Oprócz tego białko jest niezbędne do syntezy hormonów tarczycy. Coraz więcej badań wskazuje na zależność pomiędzy spożyciem mleka i jego przetworów a rozwojem chorób autoimmunologicznych. Mleko w hiper- i supermarketach jest mlekiem nie najlepszej jakości. Pochodzi ono od ras krów wysokoprodukcyjnych, karmionych specjalnymi mieszankami paszowymi. Poza tym zawarte w mleku białko-kazeina wykazuje zdolności antygenowe, co przy chorobie Hashimoto nie jest wskazane. W związku z tym mleko i produkty mleczne powinny być stosowane w umiarkowanych ilościach przez osoby chore na Hashimoto. Zaleca się, aby osoby te wybierały mleko i produkty mleczne jak najmniej przetworzone jak mleko pasteryzowane, mikrofiltrowane, jogurt naturalny, ser twarogowy itp.
Bibliografia:
Jarosz M. i wsp., Żywienie w niedoczynności tarczycy, PZWL, Warszawa 2014
Liontiris M.I., A concise review of Hashimoto thyroiditis (HT) and the importance of iodine, selenium, vitamin D and gluten on the autoimmunity and dietary management of HT patients. Points that need more investigation, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28315909 (01-04/2017)
Zakrzewska E., i wsp., Zalecenia dietetyczne w niedoczynności tarczycy przy współwystępowaniu choroby hashimoto, ” Bromat. Chem. Toksykol.” 2015, 2, 117-127
www.celiakia.pl
