Czy wiesz, że zdrowie każdego człowieka zależy aż w 50-60% od prowadzonego stylu życia? Znowu styl życia kobiety w ciąży wpływa nie tylko na jej zdrowie, ale również na prawidłowy rozwój jej dziecka. W literaturze opisano ten fakt pod pojęciem programowania żywieniowego (metabolicznego). Czym jest to programowanie żywieniowe?
Poznaj wpływ żywienia kobiety w ciąży na zdrowie dziecka
Na blogu znajdziecie już kilka postów na temat odżywiania i suplementacji w ciąży, jak i podczas karmienia piersią. Jednak to ten artykuł odnośnie programowania żywieniowego jest podstawą. Tłumaczy bowiem dlaczego tak ważne jest zdrowe odżywianie w tym błogosławionym stanie:)
PS. Dużo tu historii i teorii naukowych, ale uważam, ze im więcej wiemy na dany temat tym łatwiej wprowadza nam się zmiany 🙂
Co to jest programowanie żywieniowe?
Niezaprzeczalnie na zdrowie dziecka mają wpływ geny nie tylko rodziców, ale także dziadków. Tak dziadków, pewne rzeczy są przekazywane z pokolenia na pokolenie. Zatem zachowania żywieniowe mamy rzutują nie tylko na zdrowie jej dziecka, ale także jej wnuków!!! Geny genami, jednak w dużym stopniu odżywianie kobiety w ciąży ma ogromny wpływ na rozwój płodu i jego zdrowie w przyszłości!
Programowanie żywieniowe to termin, który opisuje wpływ prowadzonego stylu życia mamy na rozwój dziecka w późniejszych latach życia. Proces ten obejmuje pierwsze 1000 dni życia– od momentu poczęcia do około 2 roku życia dziecka. W niektórych źródłach naukowych można znaleźć informację, że programowanie żywieniowe rozpoczyna się na kilka tygodni przed zapłodnieniem… czyli kobieta ma wpływ już na zdrowie jej jeszcze niepoczętego dziecka ! A więc termin ten obejmuje żywienie kobiety nie tylko w ciąży, ale także planującej ciąże, karmiącej piersią oraz jadłospis dziecka w trakcie rozszerzania diety.
Zła dieta, brak aktywności fizycznej czy stosowanie używek tj. papierosy, narkotyki czy alkohol przez mamę przyczynia się do NIEODWRACALNYCH zmian w budowie i rozwoju malutkiego organizmu … Zarówno płód, jak i małe dziecko rozwija się w bardzo szybkim tempie. Dziecko w pierwszym roku życia od pozycji leżącej i posiadania jedynie funkcji ssania przechodzi do pozycji stojącej oraz umiejętności samodzielnego jedzenia. Czyż to nie brzmi jak ultra szybki maraton? W tym wczesnym etapie życia występują tzw. okresy krytyczne. Niedobór bądź nadmiar niektórych składników odżywczych w czasie pierwszych 1000 dni może na stałe przeprogramować metabolizm organizmu i wpłynąć na zdrowie dziecka w wieku dorosłym!
Właściwe programowanie żywieniowe to najlepsza profilaktyka rozwoju chorób cywilizacyjnych, tj. nadciśnienie, nadwaga i otyłość, cukrzyca typu 2.
Skąd pomysł, że żywienie mamy ma wpływ na zdrowie dziecka… BA! nawet kilku kolejnych pokoleń?
Wszystko zaczęło się od profesora farmakologii Edwarda Mellanby, który w latach 30 XX wieku zaczął interesować się tym tematem. W swoich badaniach zaobserwował po raz pierwszy wpływ żywienia matki na rozwój płodu oraz kolejnych pokoleń.
Dalej w latach 1986-1989 Brytyjski naukowiec lekarz David Barker opisał wpływ niskiej masy urodzeniowej noworodka na rozwój chorób układu krążenia, cukrzycy typu 2, otyłości, insulinooporności w wieku dorosłym.
Potwierdzeniem obserwacji Barkera jest m.in. badanie osób urodzonych w okresie II wojny światowej w czasie głodu w Holandii. Zimą 1944-1945 wojska niemieckie zablokowały dostawy żywności oraz skonfiskowały przechowywane zapasy pomiędzy wschodnią a zachodnią Holandią, co doprowadziło do klęski głodu. Tamtejsza ludność przyjmowała początkowo poniżej 1000 kcal dziennie, a następnie poniżej 500 kcal dziennie. W konsekwencji śmierć z głodu poniosło około 18 tys. do 20 tys. kobiet i dzieci. W późniejszych badaniach, dotyczących populacji dorosłych już osób urodzonych w tamtym czasie, zaobserwowano duży wzrost stężenia cholesterolu i trójglicerydów, wzrost ilości nadmiernej masy ciała, zachorowania na insulinooporność czy cukrzycę typu 2.
Programowanie żywieniowe hipotezy
Z programowaniem żywieniowym związane jest kilka hipotez. Mianowicie:
- Hipoteza “oszczędnego fenotypu” zakłada, że podczas niedożywienia kobiety w ciąży, płód przystosowuje się do niekorzystnych warunków. Włącza mechanizmy, które zabezpieczają odżywienie organów istotnych do przeżycia – mózgu i serca, kosztem innych, tj. wątroba, nerki czy trzustka. Wszystko to prowadzi do powikłań w wieku dorosłym, tj. nadciśnienie, cukrzyca typu 2 oraz nadwaga. Organizm niemowlęcia obawiając się dalszego niedożywienia, odkłada w nadmiarze tkankę tłuszczową, co prowadzi do kolejnych powikłań metabolicznych.
- Hipoteza “dogonić wzrost” zakłada, że dzieci urodzone z niską masa urodzeniową w ciągu pierwszych 2 lat życia szybko przybierają na masie ciała, “doganiając” wzrostowo i wagowo inne dzieci, których waga przy urodzeniu była w normie. W późniejszym okresie dzieci te wykazują zbyt dużą masę ciała w porównaniu do wieku i nadmierne gromadzenie tkanki tłuszczowej. Wszystko to prowadzi do zaburzeń metabolicznych i rozwoju nadmiernej masy ciała, otyłości brzusznej, chorób układu krążenia, insulinooporności w wieku dorosłym.
Jak zatem powinno wyglądać odżywianie kobiety w ciąży?
Współcześnie wiele ciąż jest nieplanowanych, a to właśnie w I trymestrze ciąży, kiedy kobieta nie wie że jest w ciąży następuje najintensywniejszy proces różnicowania komórek płodu. Jest on także bardzo wrażliwy na oddziaływanie czynników środowiskowych. TO właśnie w tym okresie kobieta powinna wprowadzić zmiany w swoim stylu życia na lepsze!
Kobieta, która pragnie mieć dziecko powinna:
- unormować swoją masę ciała;
- zadbać o różnorodną i niskoprzetworzoną dietę,
- wyeliminować używki (papierosy, narkotyki, alkohol),
- Zadbać o regularną aktywność fizyczną,
- zadbać o odpowiednie nawodnienie,
- rozpocząć suplementację kwasem foliowym.
Kobieta w ciąży powinna zadbać o zdrową i zbilansowaną dietę, która pozytywnie wpłynie na odżywienie oraz prawidłowe przyrosty masy ciała. Niedożywienie kobiet w ciąży wpływa na zmniejszenie masy urodzeniowej dziecka oraz masy łożyska. W konsekwencji łożysko nie pracuje prawidłowo, co prowadzi do nieprawidłowego rozwoju płodu. Ponadto niedobór niektórych składników mineralnych i witamin prowadzi do spowolnienia tempa rozwoju płodu i porodu przedwczesnego. Znowu nadmierna masa ciała wpływa negatywnie na przebieg ciąży. Zwiększa ryzyko poronienia w pierwszym trymestrze, wad wrodzonych u dziecka, porodu przedwczesnego oraz komplikacji w trakcie porodu. Porody kobiet z nadwagą są dłuższe oraz częściej kończą się cesarskim cięciem.
Kobieta w ciąży powinna zadbać o to, aby jej dieta:
- była jak najbardziej różnorodna i oparta na produktach niskoprzetworzonych,
- dostarczyła odpowiedniej ilości kalorii,
- dostarczała odpowiedniej ilości składników odżywczych- białka, tłuszczy, węglowodanów,
- zaspokajała zapotrzebowanie na wszystkie witaminy i składniki mineralne
Zapotrzebowanie kobiety w ciąży jest zwiększone. Dlatego też suplementacja pewnych składników, chociażby witaminy D, kwasów tłuszczowych z rodziny Omega 3 czy jodu jest wskazana.
Bibliografa:
Kinsner M., Kazimierska A., Programowanie metaboliczne, Postępy Nauk o Zdrowiu, 2018,2, 5-18
Waskiewicz K., Programowanie żywieniowe – wpływ odżywiania matki na zdrowie i życie dziecka, https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/236126, (2019,07.01)
Pudło H., Respondek M., Programowanie żywieniowe – wpływ odżywiania kobiet w ciąży na zdrowie
dziecka, Journal of Education, Health and Sport. 2016;6(7):589-600
