Dieta w czasie ciąży jest bardzo ważna. Odpowiednie odżywienie organizmu mamy przekłada się na zdrowie dziecka. To już pewne! Wciąż panuje mylne przekonanie, że kobieta w ciąży ma jeść za dwoje i może sobie pozwolić na co tylko ma ochotę. Faktycznie kobieta w ciąży powinna jeść więcej. Wzrasta zarówno zapotrzebowanie na energię, jak i na składniki odżywcze. Dlatego też, w tym błogosławionym stanie kobieta powinna jeszcze bardziej zwracać uwagę na codzienną dietę, a szczególnie jej jakość! Kobiety są coraz bardziej tego świadome i sięgają po różnorodne suplementy. Czy faktycznie suplementacja w ciąży jest konieczna?
Suplementacja w ciąży
Mimo zróżnicowanej diety u niektórych kobiet obserwuje się niedobory niektórych witamin i składników mineralnych, co jest związane z indywidualną zdolnością organizmu do wchłaniania i metabolizowania składników. W czasie ciąży wiele przemian metabolicznych jest zaburzonych. Niedobór składników odżywczych ma negatywne konsekwencje zarówno dla mamy, jak i dziecka. A mianowicie przyczynia się do:
- rozwoju anemii u mamy,
- zaburzeń laktacji
- poronień
- porodów przedwczesnych
- licznych infekcji
- niskiej masy urodzeniowej dziecka
- wad wrodzonych.
Badania przeprowadzone przez Grzelak T i wsp. wykazały, że 89% kobiet w ciąży sięga po suplementy diety, w tym większość przyjmuje suplementy codziennie. Kobiety planujące ciąże i w ciąży najczęściej suplementowały kwas foliowy, rzadziej witaminę D oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe. W przypadku składników mineralnych kobiety najczęściej przyjmowały preparaty magnezu, a w mniejszej jod i żelazo. Mało kobiet sięgało po preparaty wapnia.
Dodatkowa suplementacja w czasie ciąży jet bardzo indywidualna, ale najczęściej konieczna. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca dodatkową suplementacje składników, tj. kwas foliowy, żelazo, witamina D, wielonienasycone kwasy tłuszczowe i jod.
Kwas foliowy w ciąży
Niedobór kwasu foliowego przed zajściem w ciąże i w pierwszym jej okresie przyczynia się do otwartych wad ośrodkowego układu nerwowego, układu moczowego i serca płodu. Ponadto przyczynia się do rozwoju niedokrwistości megaloplastycznej oraz zaburzeń snu i nadmiernej nadpobudliwości u kobiet. Badania wykazały, że suplementacja kwasu foliowego przed ciążą i w ciągu pierwszych 12 tygodni ciąży zmniejsza ryzyko powstania powyższych wad aż o 70 %. Dlatego Polskie Stanowisko Ginekologiczne zaleca suplementację kwasu foliowego przez kobiety planujące ciąże i w ciąży w ilości 0,4 mg na dzień.
Aby kwas foliowy był aktywny i spełniał swoją rolę w organizmie musi ulec przekształceniu do tetrahydrofolianu. U około 50 % kobiet występuje uszkodzenie genu MTHFR, który jest odpowiedzialny za powyższą przemianę kwasu foliowego. Takie kobiety muszą przyjmować aktywną formę kwasu foliowego.
Suplementacja jodu w ciąży
Niedobory jodu w Polsce są dość powszechne. Wiążą się z małym spożyciem ryb morskich oraz niskim stężeniem tego pierwiastka w glebie. U kobiet ciężarnych zapotrzebowanie na jod wzrasta. Niedobór jodu zwiększa ryzyko niedorozwoju umysłowego i upośledzenia rozwoju płuc płodu. Poza tym wiąże się z większą częstotliwością poronień, porodów przedwczesnych oraz wyższą umieralnością noworodków.
Suplementacja jodu wskazana jest już u kobiet planujących ciąże, która ma za zadanie uzupełnić codzienną dawkę jodu o minimum 150 mikrogramów dziennie.
Suplementacja witaminy D w ciąży
Według danych klinicznych w Polsce ponad 50% kobiet w ciąży ma niedobory witaminy D. Witamina D odgrywa bardzo ważną rolę w początkowych fazach ciąży, a jej niedobór zwiększa ryzyko powikłań ciążowych i zaburzeń rozwoju płodu. Niedobór witaminy D zwiększa ryzyko porodu przedwczesnego. Badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych wykazały, że kobiety ze stężeniem witaminy D we krwi powyżej 40 ng/ml miały o 57% niższe ryzyko porodu przedwczesnego w porównaniu do tych, których stężenie nie przekraczało 20 ng/ml. Dodatkowo suplementacja witaminy D zmniejsza ryzyko urodzenia dziecka poniżej 2500 g. W badaniach kohortowych wykazano również niskie stężenia witaminy D u kobiet z cukrzycą ciążową. Naukowcy upatrują także wpływ niedoboru witaminy D w czasie ciąży na zwiększone ryzyko rozwoju chorób metabolicznych w wieku dorosłym. Amerykańskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca dzienną suplementację tej witaminy w dawkach 1500- 2000 IU.
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe w ciąży
Zapotrzebowanie na wielonienasycone kwasy tłuszczowe wzrasta w II i II trymestrze ciąży. Co związane jest z intensywnym rozwojem mózgowia. Kwas dezoksyheksaenowy (DHA) w największej ilości kumuluje się w mózgu płodu między 26-40 tygodniem ciąży.
Odpowiednie spożycie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych ma pozytywny wpływ na rozwój ośrodkowego układ nerwowego płodu oraz przeciwdziała porodowi przedwczesnemu. Wpływa także na rozwój umysłowy dzieci- funkcji poznawczych i motorycznych, poprawia ostrość widzenia, zmniejsza ryzyko rozwoju nadciśnienia, alergii i cukrzycy typu 1. Znowu u kobiet zmniejsza ryzyko rozwoju depresji poporodowej.
Głównym źródłem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych są tłuste ryby morskie, które ze względu na kumulację metali ciężkich należy ograniczać. Dlatego też zaleca się dodatkową suplementację DHA w okresie ciąży. Bezpiecznymi suplementami są preparaty zawierające kwas DHA wyizolowany z alg morskich.
Suplementacja żelazem w ciąży
W związku ze zwiększeniem objętości krwi u kobiety ciężarnej dochodzi do rozwoju tzw. niedokrwistości fizjologicznej. Niedokrwistość może być spowodowana niedoborem żelaza, witaminy B12 i kwasu foliowego. Do niedoborów powyższych składników może dochodzić podczas ich małej ilości w diecie lub nieprawidłowemu wchłanianiu, które jest bardzo częste u kobiet w ciąży.
Niedobór żelaza w czasie ciąży zwiększa ryzyko porodu przedwczesnego i zahamowania wzrostu płodu.
Pokrycie zapotrzebowania na żelazo zależy od ilości specjalnych białek nośnikowych w organizmie. Dlatego też zaleca się suplementację żelazem w małych dawkach, ale przez dłuższy okres czasu.
Zapotrzebowanie na żelazo w czasie ciąży jest bardzo wysokie i wynosi 27 mg dziennie. Przypominam, że zapotrzebowanie kobiet w okresie prokoncepcyjnym wynosi 18 mg dziennie. Pełne zapotrzebowanie w okresie ciąży bardzo rzadko jest pokrywane samą dietą.
Suplementacja żelazem powinna być prowadzona w taki sposób, aby dawała jak najmniej efektów ubocznych tj. zaparcia, wymioty czy mdłości. Dobrą formą preparatu jest żelazo chelatowe połączone z glicyną, dając dwuglicynian żelaza. Taka forma żelaza jest stabilna, a jego wchłanianie nie zależy od pH żołądka czy zawartości związków antyodżywczych. Przyswajanie tego żelaza zależy wyłącznie od jego zawartości w organizmie.
Kobiety, które mają tendencje do niedokrwistości powinny rozpocząć suplementację żelazem już w trakcie starania się o zajście w ciążę.
Podsumowanie
- Niedobory żywieniowe w czasie ciąży mają negatywny wpływ na rozwój płodu i przebieg ciąży.
- Pokrycie zapotrzebowania na niektóre witaminy i składniki mineralne nie jest możliwe wraz z codzienną dietą.
- Dodatkowa suplementacja niektórych składników w czasie ciąży jest uzasadniona i zalecana przez Polskie Towarzystwo Ginekologiczne.
- Przeciwwskazaniem do suplementacji w czasie ciąży jest nadmiar witaminy A, D, wapnia, sodu i potasu, niewydolność nerek oraz zaburzenia metabolizmu żelaza.
- Sięgając po suplementy diety należy skonsultować się z lekarzem bądź dietetykiem. Nadmiar składników odżywczych jest tak samo szkodliwy, jak ich niedobór.
Bibliografia:
Bomba- Opoń D. i wsp., Suplementacja witaminy D w położnictwie i ginekologii, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2016, tom 1, nr 1, strony 20–29
Grzelak T. i wsp, Ocena stosowania suplementów diety wśród kobiet ciężarnych lub planujących ciążę, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2016;7(1):8-15
Makowska- Donajska M., Suplementacja witamin i składników mineralnych podczas ciąży, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2017 tom 2, nr 4, strony 166–172
Oszukowski P. i wsp., Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego na temat
selektywnej suplementacji kobiet ciężarnych w zakresie witamin i mikroelementów dotyczące suplementów diety Selecta Pregna 1 oraz Selecta Pregna 2, Ginekol Pol. 9/2013, 84, 815-818
Slososz T., ROLA PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA W OKRESIE CIĄŻY, Nowe trendy w dietetyce 2019.
Umów wizytę