O sklep ze zdrową żywnością ekologiczną, szczególnie w dużych miastach już coraz łatwiej. Także w hipermarketach pojawia się coraz większy zakres asortymentu żywności ekologicznej. Ceny tych produktów odstraszają, bo są dwa lub nawet trzy razy droższe od ich konwencjonalnych odpowiedników. Dyskusji odnośnie żywności ekologicznej było już sporo. Przeprowadzono wiele badań dotyczących jakości tego typu żywności. Godnym uwagi tekstem jest m.in. artykuł Marcina Rotkiewicza ” Ekościema czyli mity zdrowej żywności” , ukazanym w czasopiśmie Polityka w lipcu 2013 roku, gdzie autor podkreśla, iż mimo drogiej ceny żywności ekologicznej, nie chroni ona ani naszego zdrowia, ani środowiska. Czyli co tak naprawdę kryje za sobą bliska przyrodzie żywność ekologiczna? Poznajmy zasady produkcji żywności bio od pola do stołu !
Rolnictwo ekologiczne
W rolnictwie ekologicznym stosowane są metody produkcji jak najbardziej zbliżone do naturalnych, nie naruszające równowagi przyrodniczej. Produkcja ta polega na zastosowaniu naturalnego płodozmianu i innych zgodnych z naturą metod utrzymywania lub podwyższania biologicznej żyzności i aktywności gleby, doboru gatunków i odmian roślin, gatunków i ras zwierząt, uwzględniającego ich naturalną odporność na choroby. W produkcji roślinnej można stosować jedynie nawozy organiczne tj. : obornik, kompost, gnojownica, nawozy zielone, natomiast w produkcji zwierzęcej tylko pasze własne. Zakazane jest wykorzystywanie organizmów modyfikowanych genetycznie, stosowanie nawozów sztucznych – pestycydów, środków ochrony roślin, herbicydów, fungicydów, które wykazują negatywny wpływ na zdrowie człowieka związany m.in. z alergiami, chorobami autoimmunologicznymi, neurologicznymi, wadami wrodzonymi płodu oraz nowotworów.
Wątpliwości budzi stosowanie w uprawach ekologicznych środków grzybobójczych zawierających miedź,które są szkodliwe dla organizmów wodnych jak i toksyczne dla owadów. Kolejnym problematycznym aspektem są pozostałości pestycydów w żywności ekologicznej, pochodzących z żywności konwencjonalnej. Środki chemiczne stosowane do nawożenia upraw konwencjonalnych mogą być łatwo przenoszone za pomocą wiatru, wody na uprawy ekologiczne. Badania próbek z upraw ekologicznych bada Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach. W roku 2014 z 50 próbek, które zostały dostarczone przez jednostki certyfikujące w rolnictwie ekologicznym, pozostałości środków ochrony roślin stwierdzono w jedenastu, przy czym w jednej próbce wykryto aż 4 pestycydy. Oczywiście przy wykryciu w żywności ekologicznej zakazanych pestycydów, rolnik traci certyfikat. Ryzyko występowania pozostałości pestycydów w żywności ekologicznej spowodowane jest występowaniem wciąż małych upraw ekologicznych w bliskich odległościach z uprawami konwencjonalnymi.
Zaletą rolnictwa ekologicznego jest jego pozytywny wpływ na środowisko naturalne, natomiast wadą są małe plony, dlatego też m.in. pomysł na posiadanie jedynie upraw ekologicznych w Danii szybko upadł.
Przetwórstwo ekologiczne
Całość cyklu produkcyjnego, poczynając od uprawy surowca do powstania produktu gotowego kontrolowane jest przez specjalne jednostki certyfikujące. Żywność ekologiczna produkowana jest według ściśle określonych zasad rolnictwa ekologicznego.System kontroli daje konsumentom pewność, że produkt jest w 100 % ekologiczny. System ten tworzony jest przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Inspekcje Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, Polskie Centrum Akredytacji oraz jednostki certyfikujące w zakresie rolnictwa ekologicznego.
Producent bądź rolnik spełniający wymogi rolnictwa lub przetwórstwa ekologicznego dostaje certyfikat z numerem, który pozwala mu na kontynuacje działalności w tym zakresie. Produkt bio oznaczony jest specjalnym znakiem oraz numerem jednostki certyfikującej dany zakład lub rolnictwo. Poprzez podany na etykiecie produktu numer jednostki certyfikującej możemy w łatwy i szybki sposób sprawdzić na stronie internetowej jednostki czy dany producent na pewno posiada aktualny certyfikat.
Wartość odżywcza żywności ekologicznej
Wyniki badań dotyczące wartości odżywczej produktów ekologicznych w porównaniu do konwencjonalnych opublikowane w czasopiśmie British Journal of Nutrition, którego autorami jest międzynarodowy zespół badaczy na czele z prof. Carlo Leifert z Uniwersytetu Newcastle są następujące:
– żywność ekologiczna zawiera więcej przeciwutleniaczy jak kwasy fenolowe, flawony, stylbeny, flawanony oraz antocyjany. Zawartość tych związków w żywności eko jest wyższa niż w konwencjonalnej od 19 do 51%. Spożywając więc żywność bio dostarczamy organizmowi więcej cennych antyoksydantów, które korzystnie wpływają na zdrowie. Zwiększona ilość tych związków tłumaczona jest ich rolą w roślinach, jaką jest ochrona przed zagrożeniami jak szkodniki czy choroby, a w związku z brakiem dodatkowego nawożenia upraw ekologicznych, rośliny radzą sobie same poprzez wzmożone produkowanie przeciwutleniaczy. Mniejsze stężenie tych związków w surowcach konwencjonalnych może być związane z nawożeniem mineralnym, szczególnie nawożenie azotem, który powoduje szybki wzrost roślin, ale jednocześnie zmniejszoną syntezę związków bioaktywnych, którymi są m.in. przeciwutleniacze.
– produkty ekologiczne charakteryzują się zwiększoną zawartością witaminy C, karotenoidów, ksantofilli natomiast dużo niższą zawartością witaminy E.
– w żywności ekologicznej znajdziemy więcej węglowodanów ogółem (cukry), jednakże mniej białek, błonnika niż w żywności konwencjonalnej. Związane jest to również z brakiem nawożenia. Żywność konwencjonalna nawożona azotem, w pierwszej kolejności syntezuje aminokwasy, białka.
-żywność ekologiczna zawiera więcej suchej masy, która może wpływać na ich lepsze właściwości sensoryczne jak bardziej wyrazisty smak, aromat oraz lepszą konsystencję.
Czy żywność ekologiczna jest faktycznie lepsza?
Powyższe wyniki nie są traktowane jako pewne. Dyskusja na temat wartości odżywczej żywności ekologicznej i jej pozytywnego wpływu na zdrowie człowieka wciąż trwają. Przeprowadzono wiele badań, które różnią się między sobą bardzo istotnie. Amerykańscy badacze dowiedli, że nie ma różnic między wartością odżywczą żywności konwencjonalnej a ekologicznej. Wielu badaczy krytykuje powyższe badania, iż zostały przeprowadzone na małej ilości materiału badawczego oraz że przeceniono w nich znaczenie antyoksydantów dla zdrowia człowieka. Przyrodnicy w Lublinie zwracają uwagę, że większość badań porównawczych wartość odżywczą żywności eko z konwencjonalną jest ograniczona do niewielu związków i przeprowadzana przeróżnymi metodami eksperymentalnymi, dlatego też trudno porównywać jedne badania z innymi. Należy wziąć pod uwagę fakt, iż badana jest żywa materia, na której jakość ma wpływ wiele czynników. Ponadto nie wszyscy rolnicy stosują się w 100 % do zasad praktyki rolnictwa ekologicznego.
Z wielu przeprowadzonych analiz można uzyskać informację, że:
– żywność ekologiczna zawiera ok. 48 % mniej kadmu niż konwencjonalna, co jest bardzo pozytywnym aspektem, gdyż kadm jest toksyczny, kumuluje się w nerkach i wątrobie, może powodować ostre zatrucia. W zawartości pozostałych metali ciężkich jak ołów, arsen nie wykazano różnic miedzy żywnością eko a konwencjonalną.
-występowanie w żywności ekologicznej pestycydów jest o wiele niższe niż w żywności konwencjonalnej lecz nie zerowe.
-zawartość azotu ogółem w żywności eko jest o 10 % niższa niż w konwencjonalnej, azotanów o 30%, a azotynów o 87%. Azotyny w nadmiarze są szkodliwe dla zdrowia człowieka, zwiększając ryzyko wzrostu poziomu methemoglobiny. Mogą również reagować z aminami, tworząc nitrozoaminy które są substancjami rakotwórczymi, powodującymi m.in. nowotwory układu pokarmowego.
-pod względem zawartości makro- i mikroelementów nie odnotowano istotnych różnic między produktami bio a konwencjonalnymi.
Ciekawy artykuł. Poprawiłbym tylko mały błąd :
“Zwiększając ryzyko zachorowania na methemoglobinę.”
Powinno być: “zwiększając poziom methemoglobiny.”
Nie ma takiej choroby jak methemoglobina. 😉
Pozdrawiam,
Piotr, student V roku medycyny
Dziękuje za uwagę, już poprawione:)